Het zijn de kleine dingen die vaak mooie herinneringen oproepen of emotioneel stemmen. Zeker in de dagelijkse zorg voor ouderen is dat heel belangrijk.
Zo zinvol is het prikkelen van zintuigen
De geur van een weiland, een liedje; het zijn de kleine dingen die vaak mooie herinneringen oproepen. Of die emotioneel stemmen. Zeker in de dagelijkse zorg voor ouderen is dat heel belangrijk. Daarom besteedt MeanderGroep op allerlei manieren aandacht aan zien, horen, voelen, proeven en ruiken.
HOREN Een massage voor het hart
Dansend komt ze de bezoekers tegemoet, een bewoner van woongroep De Korenwolf voor mensen met dementie. Zwierig draait ze rondjes, alsof de jaren niet tellen. In de woonkamer luisteren bewoners naar muziektherapeut Els Sanders op de accordeon en vrijwilliger (hier staat ook niet vrijwilligster) Marie-Louise op de gitaar. Wie sjoen os Limburg is, zingen zij. En de bewoonsters zingen mee. Soms meteen, soms wat aarzelend; je ziet ze zoeken naar de klanken en woorden. Er wordt geschunkeld en geklapt. Totdat Els en Marie-Louise een auf wiedersehen inzetten. Samen zingen en muziek maken, in de Rode Beuk in Simpelveld doet ze dat regelmatig, vertelt Els Sanders. Als zij binnenkomt, klaren mensen op. “Je ziet ze ontwaken bij de eerste klanken. Ik kan zelf het tempo bepalen en inspelen op wat mensen graag horen. Mensen gaan zingen en bewegen. Het is mooi om dit samen te doen.” De muziek roept vaak herinneringen op en daarmee een lach en soms een traan. “Dat mag, maar ik zorg er altijd voor dat het eindigt met plezier.” Muziek kan mensen rustig maken en mensen opbeuren, weet zij. “Zo was ik laatst bij een vrouw die heel verdrietig was. Ik heb samen met haar gezongen. Toen ik wegging, lachte ze weer. ‘Je hebt mijn hart gemasseerd’, zei ze. Mooi hè? Daar doe ik het voor.”
ZIEN Lente en zomer op de wand
“Oh, die had ik nog niet gezien.” Finy van den Bogert wijst enthousiast naar de eendjes in de vijver. Die zwemmen rustig rondjes. Nee, niet in het park. Finy van den Bogert is gewoon op haar kamer in Pieterstaete in Kerkrade, in een woongroep voor mensen met dementie. Op de wanden worden beelden geprojecteerd met de Qwiek.up: een verrijdbare projector die speciaal voor de zorg ontwikkeld werd. De combinatie van beelden en klanken brengt mensen plezier, ze worden er rustig van, of komen er juist door in beweging. Het hangt er maar van af welke beelden de zorg kiest. Het aanbod is gevarieerd: van boerderij en aquarium tot ouderen in beweging. Finy van den Bogert kijkt samen met activiteitenbegeleidster Suzanne van Loo naar de beelden van de lente en zomer. Ze geniet zichtbaar. Van de beelden, maar ook van de aandacht van Suzanne. “De technologie en de menselijke aandacht versterken elkaar”, zegt Michael Breemen, verpleegkundige plus in Pieterstaete in Kerkrade. Vaak roepen de beelden herinneringen op. Aan het bos van vroeger, bijvoorbeeld. Of, zoals bij Finy van den Bogert aan een liedje. Ze zingt het heel zachtjes in zichzelf. “Hoe kom ik nou opeens op dat liedje?”, roept ze plotseling. En ze lacht.
PROEVEN Lekker verse bami met kroepoek
Of de bami smaakt? Tinie Beijnen hoeft niet lang na te denken over die vraag. “Ja”, knikt ze vrolijk en eet lekker door. Het is net twaalf uur geweest en alle bewoners van het Barbarahoes in Brunssum zitten samen te eten. Dat doen ze altijd op maandag, als de wekelijkse kookclub georganiseerd wordt. Dan mogen de bewoners van de twee woongroepen voor mensen met dementie zelf beslissen wat er gegeten wordt. En nadat de boodschappen gedaan zijn, bereiden ze de maaltijd ook samen voor. Zo hebben ze vandaag flink wat stronken prei, paprika’s en champignons gesneden. Activiteitenbegeleidster Stanny Cals heeft daar vervolgens met vrijwilligers en zorgassistenten een geurende bami van gemaakt. “Lekker met knoflook, sambal en ketjap. Nee, pakjes gebruik ik niet”, lacht Stanny. De bami wordt uitgeserveerd met kroepoek en atjar. En er wordt met veel smaak van gegeten. “Op andere dagen eten mensen ‘s avonds warm in de eigen woongroep. Ook dan wordt er vers gekookt”, vertelt Sanne Poelsma, verzorgende IG. De geur en smaak van vers eten doen bewoners goed, is haar ervaring. “Mensen eten hier goed en nog beter als ze zelf hebben meegeholpen.” Zoals Tinie Beijnen. “Want”, zo zegt die, “koken, dat verleer je nooit.”
VOELEN Niet alleen de huid, ook de mens
Frans Jozef Kirchaartz ligt achterover in een campingstoel, zichtbaar ontspannen. Vandaag worden zijn gezicht en handen gemasseerd met een crème basisolie gemengd met etherische mandarijnolie. Die heeft hij zelf gekozen. “Want van citroen word ik zuur”, lacht hij in het Duits. Jacqueline Bonnie, medewerkster complementaire zorg, zit aan zijn hoofdeinde. Zij is geschoold in massage en het gebruik van etherische olie. Rustig masseert ze zijn gezicht. “Ganz toll, sehr entspannend”, glimlacht hij. Sinds november 2018 woont hij in Narcis, een woongroep voor mensen met de ziekte van Parkinson. “Het is hier goed”, vindt hij. Of Jacqueline een masker mag aanbrengen? Zeker, lacht hij. Zo ligt hij kalm te genieten. Van het masker en van de handmassage die volgt. Als zijn gezicht weer schoon is, komt hij voorzichtig overeind. Nee, duizelig is hij niet, wel loom. “Dit heeft me goed gedaan. Mooi dat ze dit doen; het heeft echt meerwaarde.” Dat vindt Jacqueline ook. Mensen in de zorg worden vaak alleen aangeraakt op momenten dat ze verzorgd worden. In verpleeghuis Lückerheide kunnen bewoners ook een massage krijgen. “Je raakt niet alleen de huid aan, maar ook de mens. Dat doe je met aandacht. Mensen vinden het fijn dat er tijd voor hen is. Zo ontstaat een hele andere ontmoeting.”
RUIKEN De glimlach van de mandarijn
Pierre Willems leunt met zijn hoofd op een steun. Zijn rug is ontbloot. Wat om hem heen gebeurt, ziet hij niet. Wel ruikt hij de geur van de etherische mandarijnolie die Celine Hubben met de massagecrème olie heeft vermengd. Zij is activiteitenbegeleidster en medewerkster complementaire zorg. Daarnaast is ook zij geschoold in massages en het gebruik van etherische oliën. Deze oliën worden op steeds meer plekken in de ouderenzorg gebruikt. Terwijl ze de rug van Pierre Willems rustig masseert, vertelt ze: “Deze massage voelt hij niet alleen, maar de geur komt ook via de olie zijn lichaam binnen. Gewoon, doordat hij het ruikt en het lichaam de olie opneemt. Er zijn heel veel verschillende oliën, wel tweehonderd. Je moet weten welke geur je gebruikt. Citrus is bijvoorbeeld opwekkend en heel geschikt om voeten mee te masseren. Mandarijn is een lieflijke geur, je wordt er vrolijk van. Van lavendelgeur word je juist rustig, mits je niet te veel olie gebruikt.” Zij en collega Jacqueline Bonnie geven cursussen voor een goed gebruik van de oliën, vertelt ze. Pierre Willems hoort haar praten, terwijl ze zijn rug masseert. “Het voelt prettig, ontspant en ruikt lekker”, vindt hij. Met een brede glimlach komt hij overeind. Vrolijk gestemd. Door de mandarijngeur, maar ook door de extra aandacht.
Tekst Karin Burhenne
